Gouda – Er was een half jaar strijd voor nodig, maar de Platanen aan het Gloriantplantsoen mogen mogelijk toch blijven staan. Ze worden de kans gegund om flink ouder te worden. Het werpt de vraag op: wat doet de gemeente Gouda eigenlijk om bomen gezond oud te laten worden? Weekblad deGouda nam het bomenbeleid onder de loep.
Eerst even de feiten. In Gouda staan zo’n 20.000 bomen (excl. Westergouwe), 319 daarvan (dus 1,6%) waren in 2018 vijftig jaar of ouder en gezond, en dus monumentaal. Ruim een derde van de bomen was in 2016 tussen de dertig en vijftig jaar oud.
Er zijn vele redenen om zuinig te zijn op bomen. Ze helpen de stad aan een betere luchtkwaliteit, verkoeling, beter waterbeheer (vasthouden), een grotere biodiversiteit en een hogere belevingskwaliteit in de wijken. In de brochure ‘Bomen: een verademing voor de stad’ van de Wageningen Universiteit, geven onderzoekers daarom tien tips voor effectief groenbeheer in de stad. Gezonde, groeiende bomen en het volwassen laten worden, zijn er daar twee van. In Gouda lukt dat helaas niet altijd. Wat staat onze bomen in de weg om gezond oud te worden?
Ophoging
Ten eerste het gevaar om te worden gerooid bij een ophoging. Gouda laat uit kostenoverwegingen het straatniveau zakken tot het op 20cm boven het grondwaterpeil ligt. Bij ophogen moet er soms wel 40cm nieuw materiaal op om weer op niveau te komen. De druk die dit oplevert voor het wortelpakket maakt het voor bomen lastig om de ingreep te overleven. Om te weten welke bomen een ophoging kunnen overleven laat de gemeente Gouda sinds een paar jaar een BEA doen, een Bomen Effect Analyse.
Verplanten
Bij het Gloriantplantsoen was de uitkomst van de BEA dat zes van de vierenveertig bomen het niet zouden redden. Een relatief klein deel. Navraag bij de gemeente Gouda en Bomenwacht Nederland, expert in deze materie, leert dat bomen als deze zes meestal niet hoeven te rekenen op een reddingspoging.
De Bomenwacht heeft twee methoden als je een boom toch wilt redden: je kunt hem liften (dus optillen en herplanten) of helemaal verplanten. Dat dit niet vaak gebeurt heeft deels te maken met de lokale situatie, legt een medewerker van de Bomenwacht uit, die graag anoniem blijft. Hij noemt het ‘kostbaar en lastig’ om bomen te verplaatsen of verplanten, mede vanwege het hoge grondwaterpeil waardoor bomen oppervlakkig wortelen: “En dan hebben we het nog niet eens gehad over de kabels en leidingen”, zegt hij. De gemeente Gouda schrijft wel open te staan voor liften en verplaatsen, maar alleen als dat mogelijk is: ‘Helaas is kap in veel gevallen de enige mogelijkheid’.
Gezond oud worden, is dat voor Goudse bomen weggelegd?
‘Mogelijk behouden’
Opmerkelijk was dat na protest van het Gloriantplantsoen een redding toch weer tot de mogelijkheden behoort. Waarom het eerst niet kon, maar nu wel, daar is de gemeente vaag over: ‘Recent zijn er mogelijkheden gekomen om een plan uit te werken waarin deze bomen mogelijk gehandhaafd blijven’. Er wordt ook benadrukt dat de bomen nog niet verzekerd zijn van een langer leven. Gemeente Gouda: ‘We gaan nu in kaart brengen wat dit betekent voor onder andere parkeerplekken, de speeltuin en de financiën. Daarna gaan we weer in gesprek met de aanwonenden. Na die participatie neemt de gemeente pas een besluit’.
Monumentaal
Terug naar de oude boom. Want haalt een boom de vijftig jaar wél, dan kan hij op de monumentenlijst worden geplaatst. Toch blijkt uit de evaluatie van het Groenstructuurplan (2017) dat een aanzienlijk deel van de bomen op leeftijd die lijst niet haalt. Dit heeft ook te maken met een kwaliteitsprobleem. In de evaluatie benoemt de gemeente twee criteria die nogal eens scherprechter zijn: ‘Een boom vertoont nauwelijks of geen groei en oogt daarom niet monumentaal. Of een boom voldoet niet aan het tweede criterium dat hij nog minimaal 10 jaar gezond zal blijven’.
Gezond oud worden
De gemeente Gouda bevestigt dat de lokale bodemsituatie effect heeft op de levensduur van bomen: ‘Ze kunnen niet zo oud worden als bijvoorbeeld op de Veluwe’, schrijft een ambtenaar. Zo zie je dat de veengrond en het hoge grondwaterpeil een flinke rol spelen in de veroudering: zowel vanwege de vele ophogingsprojecten als in de beperkende leefomstandigheden.
Het maakt dat we de bomen die wel op de monumentenlijst prijken wel mogen koesteren. Want Platanen zoals die aan het Gloriantplantsoen staan kunnen in theorie wel 200 jaar oud worden. Zou het niet mooi zijn als zij de kans krijgen om te bewijzen dat zij wél de monumentenlijst kunnen halen? Ook op Goudse grond!
